Y Goleuad

heddwch heb orfoledd, "ond y grefydd a olygodd Duw yw un yn llawn gorfoledd ni ailai olygu llai i enaid wedi ei gylchu ag anfarwoldeb. Ofna rhai pobl os dangosant eu crefydd y bydd dynioll yn siarad am danynt. Pa wahaniaeth yw hyny. (ofied y rhai sydd yn gwawdio eu bod yn cyffwrdd a chanwyll llygacl Duw. Gwnaed pawb ei ran beth bynag ddy- wedo y bvd. (Gormod o wrandaw ar ddynion sydd 0 lawer, lies invned i hen ffurf boenus. Doniol yw rnerldwl am yr hen ffordd o gynal cyfarfodydd. Tri i weddio, a hyny wrth y clock, ac nid wrth yr Ys- bryd." Ar hyn dvma rywun yn tare Duw maivr y rhyfeddodau maith." fawn weddi ddwys yn nesaf, a chanu "() yr Oen, yr addfvvyn Oen." Ceisiodd Roberts siarad drachefu, ond ar fyr boddwyd ei lais gan gallll 0, na allwn garu'r lesn," &c., I'lant ydym eto dan ein hoed." <Xrc. Wele v diwygiwr yn avvr ar ei draed am y tro olaf; ac yn gofyn 1 rywun oedd yn barod i gyffesu Crist i gocli, a dyrna y gynulleidfa ar ei thraed, ae: yn gwaeddi bron ag un lief eu bod yn cyffesu yr lesu yn Waredwr. (), olvgfa svvynol! Tuag 800 o bob! ar eu traed iel un gwr dros (Irist. Wedi eistedd tvr y gynulleidfa i ganu "Coronwchefynben," gyda'r peth niwyaf bendigedig a glvwais erioed a rhwardda Kvan Roberts o lewnydd vsbrydol yn y pulpud wrth edrych ar y bob! yn eu hwyliau. 0 ran ton ysbrydol. lystiai pawb fod hwn yn un o gyfarfod- ydd uchaf y gyfres. Xefolaidd oedd v naws drwv- ddo. Ac i osod pen ar yr boll, daeth Annie- Davies ymlaen i ganu "Os caf Tesu. dim and lesu. a'i llygaid yn llawn dagrau; ac ar ei gwaith yn mynecl yr ail waith drosto, torodd i lawr gan eistedd yn sypyn yn ymyl y pulpud. Y pryd hyn cododd gweinidog, a'i galo-n ar dan, a gwaeddodd, gan edlrych ar Annie Davies, Tvwalltwvd gras ar dy wetusau." III. Y drydcdd <1lygfa■—O'r holl gyfarfodydd o gychwyniad Kvan Roberts yn Xghasllwchwr hyd yn awr, dyma y mwyaf pwysig ar un ystyr. Cyfarfod ofnadwy cedd yr un gynhaliwyd yn Kbenezer (A.) nos Lun. Gorlanwvd y capel cyn (1 o'r gloch ac yr oedd o leiaf 1,000 ynddo. Tuag 8 o'r gloch aethum ag Kvan Roberts yno a gorfu i ni fyned drwy v festri, am nad oedd posibilrvvydd myned i fewn drwy ddrws y capel. Pan gyrhaeddasom y pulpud, aruthr- ol yw yr olygfa. Gwelwn y bobi yn sarnu eu gilydd yn llythvrenol. Y mae deuddeg a phyintheg rnewn seddau ddeil ond chwech a saith. Klethol yw y gwres, ac nid yw siarad i ddiben vn bosibl. (iwnaed apel fod yn rhaid cael nifer mawr allan o'r capel cyn y bvddai Evan Roberts, yn siarad a bu llu n-13wr o broffeswyr yn ddigon doeth a chrefyddol i fyned allan yn ddiymdrni i gapel Moriah (W.). Yna dechreuodd Kvan Roberts siarad ac aeth ar ei union at ddioddefiadau Crist end. ni alloclcl siarad pum' munyd am danynt nes y torodc1 i wylo yn uehel. Corfu iddo eistedd i lawr; a bu yn wylo yn chwerw dost am lawn chwarter awr. Byddai darlunio y gynulleidfaynawrynanmhosib]. Aeth yn gymysg- fa drwyddi draw. Wyla nifer mawr fel gwlaw bore teg o Kbrill gxveddia rhai clan wasgfeuon can a eraill yn ddwvfol dawel am fod Crist trwy ddioddef wedi enill byvvyd iddynt. Dacw un yn codi ar v dde i'r pwlpud a gwyneb yr adlewyrchu y dwyÍul ganddo. Pwy ydyw ? (iarrett o Swydd Henffordd, yr hwn sydd wedi ei lyncu gyda chrefydd. ac wedi treulio amser maith yn ngwlad Canaan: (;wisga y 11 rhyfedd fel y tyn svlw yn mhlith mil. Yr un defnydd yn ei wisg oil, sef corded velvet. Kithr gadewir i ni eto, ddweyd fod rhywbeth dwyfoi yn ei wedd; a datgnddia ei siarad hyny. Disgyn pob gair fel mwynwlaw ar arud svchedig, neu fel mel arena).) sydd newydd yfed rhywbeth chwerw. Wedi ei glywed yn adrodd am Canaan; a'i waith yn sefyll ar fan y croesholiad a'i deimladau wrth hyny, Canwvd O na bawn ni fel Kfe." Wedi i un ddarllen darn, cododd Roberts eto a chymerodd bwynt mawr y darn, sef y ddau dren- tren y diafol a thren Crist; a gofynodd i bawb oedd yn nhren y diafol 1 sefyll ar eu traed. Bu un vn ddigon gonest a gwrol i sefyll ar ei clraed ar y Gallery. Yna gofynodd i bawb oedd yn nhren yr lesu god; ac wele bawb ond gwrandawyr ar eu traed. 0 hyn allan cymer y cyfarfod wedd difrifol ofnadwy. Pan wnaecl prawf ar y gynulleidfa i gael gweled os oedd l'hyw un yn barod i dderbyn Crist, daethpwyd yn fuan o .draws anffyddwr. A rhaid i mi gydnabod. er uched fy syniad am Evan Roberts, mai yn awr y gwelais ei fawredd gyntaL Kdrychwch ar ddyn ieuanc ..6a,i.n oed yn wvnebu cyn- ulleidfa o fil o bobl ac yn dyfod ar draws un Yll gwadu bo do 1 aeth. Duw ac heb wybod llai nad oedd ugeinian o'i fath yn y gynulleidfa." Yr oeddwn ar fy nghraed i redeg i'r adwy os buasai eisieu ac yn gweddio ar Dduw am welch i Evan Roberts y goleuni ar nerth gofynol. Cadwn fy llygad arno bob eiliad. Beth am dani," meddwn, wrthyf fv hun. "ai tvb.'d y cYllygia y diwygiwr ddadleu a'r anffyddwr ? "Cobeithio ar Dduw na wna ef: oblegid nid lIe i ddadleu yw hwn." Lliaws o bsthau aeth drwy fy meddwl mewn ychydig eiliadau. Dacw Kvan Rob- erts, ar ei draed. Cwelwch ei wyneb. Nid oes wedd gronyn o ofn na chynwrf meddyliol arno. Fflamia ei lygaid gan dan cariad saif yn syth. a golwg mor gadarn a'r graig arno. Buasai yn werth teithio can' milldir i gael un edrychiad arm J yn awr. Beth ddywed ef gyntaf ? Dal y" gynulleidfa "fawr ei hanadl er mwyn clywed pob gair. A ydyw y bravei yna yn dweyd nad oes Duw? ebe fe. Ydyw ateba bachgen ieuanc yn ei ymyh" "pob peth yn dda" dywedai Roberts, coded ar ei draed i ddwevd hyny ac aed gartref heuo i'w ystafell wely i geisio meddwl Duw o fodolaeth." Xi fynai yr anffyddwr ddweyd dim yn gyhoeddus; end gofynai i'r dyn ieuanc oedd yn ei ymyl i ofyn i Roberts os oedd am iddo ddweyd y noson hono nad oedd Duw yn bod. Cyda liyn eyfododd 1C. Roberts, a dvwedodd ei fod vn sefyll yn bendant am iddo godi i wneyd cyffes o'i gred oblegid os oedd yn credu y fath beth, paham y cywil- yddiai i gydnabod hyny yn gyhoeddus. Gwasgwyd arno yn awr fel nad oedd ganddo ddewisiad ond codi neu gerdded allan ac yr oedd myned allan ar hyny o bryd yn anmhosib! gan faint y dorf. Safai Evan Roberts yn feistr ei safle, a'i ysbryd yn yr agwedd oreu ond yn gadarn fel y graig yn ei bwynt. Beth yw hanes yr eiliadau nesaf P Dvma y pum' mynud rhyfeddaf y bum yn brofiadol n honynt erioed. Dacw yr anffyddiwr, dyn ieuanc yr wyf yn sicr ei fod wedi ei godi yn swn crefydd. yn gorfod codi ac yn dweyd, I believe in my heart there is no Cod (Yr wyf yn credu yn fy nghalon nad oes Duw). Beth ddaw o'r gynulleidfa yn awr? Y mae yn berwi wrth weled y gwr ieuanc yn codi cyn clywed ei eiriau ofnadwy. CYll ei fod yu eistedd, dyma lais o'r gallery yn gwaeddi Allan ag ef, ac yr oedd canoedd yn barod i ufuddhau y Hais a phe buasai Evan Roberts, neu un o honom oedd yn y jjulpud yn dweyd Ie," nid wn beth fuasai y canlyniadau. Ond yr oedd gormod 0 nerthoedd y tragwyddol Ysbryd yn yr odfa i neb wneyd hyny. Mor fuan a'r wenol, gwaeddodd Evan Roberts • Nage, gweddiwch drosto;" a ehyn pen eil- iad yr oedd llawn 30 yn gweddio ar ei rain a rhai yn yr un sedd ag ef. Nid wyf yn cofio dim tebyg i'r dylanwad yma ar gynulleidfa yn unrhyw gysylltiad. Son am y gaitu a ddangosir vn Julius Cesar gan Shakespeare, i droi cynuileidfa o un pegwn i'r Hall! Nid yw yn gyffelyb i hwn. Cynuileidfa yn gwaeddi yr eiliad yma Allan ag ef." yn gweddio dros yr un dyn yr eiliad nesaf, a hyny mot ddwysddihifol ag y gwaeddai "AUan ag ef." Yn yr oil, ceidw Roberts ei gyclbwysedd meddyliol i berffe.ithrw.ydd. Ond dechreu gofidiau yw hyn oil. C.eliia' meddwl heno fod y diafol yn gvvheyd ei ymdrechfa olaf cyn cilio o'r lie. Y fynud nesaf dacw ddyn ieuanc yn dweyd ar y llawr wrth un oedd am iddo roddi ei hun i'r lesu ei fod yn credu fod Duw, a bod lesu yn bod ond na wyddai beth wnaeth Crist drosto ef bod achos iddo roddi ei hun iddo 5 ac felly nad oedd am roddi ei hun ac meddai, Yr wyf fi gryn dipyn yn well na'r anrfyddiwt- fan draw." Dywedodd y sawl oedd yn siarad ag ef beth a ddywedai yn hyglyw. Dyma Kvan Roberts ar ei draed mewn eiliad, ac yn gofyn iddo, A ydych chwi ddim yn gwybod beth wnaeth Crist drosoch ? Xac wyf," ebe yntan, dan wawd lyd chwerthin. ¡, 0," ebe Kvan Roberts, "mi wn i beth wnaeth Ef, bu farw drosoch, a phaham y i chwarddwch yn wawdlvd wrth son am dano. Col- iwch mai H,, icho lauyhs last laughs hesf. Tar- awyd y dyn a mudandod anesmwyth a cliyn pen chwarter awr gwnaeth i'r sawl oedd yn siarad ag ef, i hysbysu y diwygiwr ei fod yn credu nad oedd ffordd o gadwedigaeth end trwy Crist, er nad allaj roddi ei hun icldo y noson hono. A ydyw hyn yn clerfyn ar y gwrthwynebiadau ? 0 nac ydyw. Yn y fan denfyn clau i fewn bob i ofyniad, sef eu bod yn foddlon clcrbyn Crist os gellid egluro iddynt (I) Y posibilrwydd i bechu yn erbyn Duw a (2) fod Crist yn wir Dduw. Kglurwyd iddynt nad cyfarfod i draethu ar faterion duwinyddol oedd hwn; ond os y buasent yn dewis dyfod am awr at yr ysgrifenydd ryw noson, v caent eglurhad. Kr hyny, mynai un o honynt godi i ddyfynu yr adnod, "Un Duw sydd." &c., yr hon brofai yn ol ei dyb ef nad oedd Crist yn Dduw. (rwelodd iOvan Roberts ei ffordd mewn eiliad i'w gyfarfod, a gofynodd i'r gynulleidfa os oedd yn credu fod Crist yn Fab Duw am iddi godi ar ei thraed; a dacw hi yn sefyll fel un goedwig gydag eithrio yr anffyddiwr a'r dclau frawd a nodwyd. Yna gofynwyd i bob un nad oedd yn credu fod Crist yn Dduw i godi; ac wele un, a dint ond un, yn cael digon o ffol-wroldeb i sefyll. Cyn eistedd, protest- iodd nad oedd y gosodiad o eiddo Mr. Roberts yn deg. Y mae gwahaniaeth rhwng dweyd fod Crist yn Fab Duw, a dweyd ei fod yn Dduw," meddai, ac yr ydych yu camarwa.in y gyntdleidfa." Yna meth- odd yr ysgrifenydd eistedd wrth weled dyn ieuanc yn cael y fath ymosodiad, a gofynodd, "Pawb sydd yn credu fod Crist yn Dtlu-w Anfiuhol, safwch ar eich traed," ac wele bawb yn ssfyll ond y tri a nodwyd. Krbyn hyn yr oedd y teimladau wedi rhedeg yn uchel iawn ac aeth yn rhy aunioddefol i'r tri uchod i arcs i fewn. Ymwthiasant allan drwy y dyrfa anferth oedd o gylch y drws, ac achwynai yt anffyddiwr ei fod yn sal iawn, er mwyn cael cydymdeimlad i fyned allan. Gweithiai dranoeth gydag: aelod o fy eglwys, ac ocheneidiai yn llwythog, gan achwyn fod anes- mwythder mawr arno. Pa banes gawn o hyn allan i'r cyfarfod? Cwell bob cam. Ar y gellery cyfyd un (sef 'yr un gyfodOdd i delangos 61 fod yn nhten v diafol), a dywed, -Air. Roberts, cyn yr eloch yn mhellach, yr wyf fi yn derbyn Crist." Ar hyn dyna un fanllef o Diolch iddo yn adseinio y lie. 1 Bendigedig fu diwedd y cyfarfod hwn, a chafwyd gan liaws i roddi eu hunain i'r lesu. Kr garwed fu un ran o hono, yr oedd yr oil er daioni. Cafwyd gweled eithafion gwendid tevrnas y diafol ynddo, a mawredd nerth Kglwys Crist. O safbwynt y cyfar- fod hwn y byddwn yn edrych ar Kvan Roberts byth mwy. Cogoneddem Dduw ynddo oil ar derfyn y noson hon. Anhawdd meddwl, y gallai unrhyw ddyn ieuanc trwy (iymru oil. hwvlio drwy y fath anhaws- derau ag y gwnaeth y noson hono ac yn sicr ni allai heblaw fod Dnw gydag ef. Evan Roberts wedi ei wisgo a nerth Duw oedd wrth y llyw. Dwyfol oedd y feistrolaeth, y dymer, yr ysbryd, a'r sefvdlogrv/ydd a ddangosodd bob cam. Dygodd i ymarferiad bob -ti-, gronvn o'r pethau a ddysga yn ei areithiau, I r brdwerydd olygfa—'BorQ dydd Ma wrth, Rh.ag', 13. pa le yr ydym yn sefyll ? 11 Kbenezer (A.) eto, mewn cyfarfod gweddi. Rhaid i Kvan Roberts aros yn ei wely gael seibiant ar ol v fath d(iiwriu;d a'r un blacnorol. Am n y mae llawr v capel eang yn llawn, er y gwyr nawb na fydd v diwygiwr yno. Tafia y Saeson a'r Cymry en hunain i fewn i'r gvasanaeth yn ddiwahaniaeth; a dwyfol wreiddiol "IV rhai o'r gweddiau. Meddai un, Arglwydd." y mae peth anghyffredin o telegrams yn dyfod o'r nefoedd i'r ddaear y dvddiau hyn. Daeth pedwar bore ddoe atom ni yn Tylorstown, saith y prvdnawn ac ni wni faint, vn y byd ddaeth neithiwr a dyna beth ardderchog, un postman mawr, sef yr Ysbryd Clan, sydd yn carlo yr oil o honynt allan, fel nad oes berygl i un o honynt fyn'd ar goll. Wrth weled y pethan hyn y mae y diafol yn sur ofnadwy; y mae fel pe wedi yfed nnegr; ond pa ryfedd, y mae ef yn colli ei filwyr; ac y maent yn dyfod i ochr Crist wrth y miloedd." Gydag anhawsder mawr y gallwyd cael y cyfarfod hwn i ben am 12.30, er mwyn cael lianidden barotoi erbAii vr un 1 o'r gloch. i'. dalygfa //««/). Yn Iloreb (B.), ymddeilgys L. Roberts ychydig cyn 2, pryd y mae y cyfarfod yn myned yn ei flaen yn ardderchog. Siaradodd ychydig ond torwyd i ganu O, yr Oen, yr addfwyn Oen," bron yn uniun. Cu o'r pethau ddylanwadodd fwyaf ar deimlad y gynulleidfa hon oedd gweddio ar gais merch ieuanc dros ei thad. Bu yn un o'r cyfar- fodydd niwyaf bendithiol o'r oil. Xid oedd ynddo d\\rw mawr, ond dylanwad distaw. tawel. Golygfa nad anghofiaf hi oedd yr un pan ofynodd Roberts dn cbwestiwn i'r gynulleidfa,—- (1) Pawb sydd yn aeltidau codweh i ddangos hvnv; (2) Pawb sydd yn caru Crist codwch (3) Pawb sydd yn caru Crist yn fwy iia phawb a phnbpeth, codwch. Cododd yr holl aelodau mewn atebiad i'r cyntaf a'r ail ond methodd am ryw a chocli yn w-vneb y trydydd a buont yn ddigon gonest i eistedd, a chlywsom un yn cydnabod, na alTai fod yn gymaint rhagrithiwr a gwneyd hyn pan y gwyddai nad ailai ddal pe y profid ef. r7. (Ifilyyfa Hi-rnutn (B.). Pon^.ygWaiih. —Trei'h- wyd i Hoberts fod yn Mhoniygwaith ahi 3 a chlud- wyel ef a rhai oedd gydatt ef mewn certiyd yno lie y cafodd lnn'd capel o bobl. Yn eu plith yr oedd tyrfa o weinidogion o bob rhan o'r wlad, a blaenor- iaid liaws. Dechreuodd y diwygiwr siarad ar un- waith; ond cyn hir canwvd nes y gorfu iddo eistedd a hyny oedd dda mewn ffordd oblegid pan ddaeth at ddioddefiadau ('rist, gwelsem arwyddion rhoddi ffordd i'w deimladau arno. Pan ddistawyd, gofynodd gweinidog o'r Gogledd am weddio am i'r diwygiad ledu hyd yno. Cafwyd ufudd-dod ar unwaith; ac offrymwyd nifer o weddiau cynes, taerion ar ran y Gogledd ac eangwyd hwynt i gynwys yr holl fyd. Ail gydiodd Roberts yn y siarad ond nid hir y buwyd cyn tori ar ei draws eto, ac wele gymysgfa drwyddi draw o ganu, moli, gweddio, a molianu. Pan aed i brofi y cyfarfod, cafwyd nifer da i dderbyn y Ceid- wad. Cyfarfod tra rhagorol oedd hwn drwyddo. (rweitlnai y nefoedd yn ddistavv, ond yn nerthol ynddo, gan ysgubo pob peth o'i blaen. ill. (,'olygfa nox Fa wrth.—Hon yw coron yr oil. Llanwyd tri chapel hyd y dalient yn hir cyn amser dechreu. Arhosai rhai ynddynt yn hytrach na myned i gael te er rmvyn sicrhau He. Yn y capelau gwelir dynion o bob rhan o'r wlad hon, rhai o America, Rwsia, &c. (Twelat yn Libanus (:\1.C.) rai o oheb- wyr prif bapyrau y cleyrnas; ac un wedi ei anfon o Rydychain, sef o'r Coieg, cofier, i'r unig ddiben o weled y diwygiad, a chymeryd ei argrafhadau er mwyn cyfnodolyn y Coleg. Am 7.40 y mae Evan Roberts yn y ty gyda mi, a'r cyfarfod wedi dechreu oddiar 6 o'r gloch. Beth sydd i'w wneyd? Pa fodd i fyned ag ef i'r capel heibio y lleill ? Ni wyr neb ymha gapel y bydd ef; oblegid gofalwyd peidio cyhoeddi na dwey.1 wrth unrhyw un. Wedi myned ganllath oddiwrih y drws, wele 6 i 8 o ferched a gwragedd yn sefyll ar y ffordd, wedi bod yn disgwyl oclcliar chwech, i gael gweled Kvan Roberts yn dyfod allan fel y gallent sicrhau i ba gapel yr ai. Wedi myned yrnlaen ychydig, troisom i heol tucefn i'r capelau, fel na welai neb ni, ond methasom a gwerthu y merehed. Yn union gwelais fod tuag 2oain o hogiau wedi en gosod ar ein gwyliadwriaeth; ond wedi eii7 gweled yn troi tucefn i'r capelau, ni allent ddeall ein symudiadau. Cyhaeddasorn Libanus cyn 8 ac orlawn yw y lie. Rhaid i mi adael y desgrifiad o'r cyfarfod hwn hyd yr wythnos nesaf. Kfe oedd y cyfarfod rhyfeddaf y bum ynddo erioed a gwel y darllenydd hyny os caf amser i roddi hanes llawn o hono.