Y Dydd

MERTHYR, Tydfylyn yu Fardd Cadeiriof-Yn Eisteddfod Ystrad-uyfodwg, Mawrth 28. 'Awdl ar Unig- rwydd' oedd tcstun y gadair; y wobr oedd cader wellt hardd, gwerth pum' giui. Meudwy y Glyn oedd y buddugwr, ond nid oedd yn breaeuol; felly aed drwy y seremoui o gadeirio Llyfuwy, ond nid oedd gwybodaeth pwy oedd yr awdwr. Aeth y si ar led mai Dewi Wyu o Esyllt ydoedd; ond dranoeth, gwelodd Tyifylyn ar y papyr mai efe oedd y budd- ugwr, ac aeth i lawr yn union. Felly y mae Cadair Morganwg yn awr yn nieddiant Tydfylyn, yn Merthyr. bum yn gweled y gadair, a chefais yr aurbydedd o eistedd ynudi. Ymweltad General C'aty, o Ohio, America.—Sea Wener, Ebrill laf, cawsoui yr anrhydedd o wrando y boueddwr ucliod yn areithio yn y Neuadd Ddir- westol, ar 'Addysg, a'r Fasnach Feddwol.' Y llywydd—Mr. (Jlaik, Dowlais. Yr oedd yr esgyn- lawr yn llawn o ddynion pwysicaf y dref, ac yr oedd y Neuadd yn orlawn. Yr oedd yn Ull o'r areithiau goreu a v y 0 S)ffi er's llawer o fl^nyddau. Cipdreiu at- y Greadiyaeth.— Nos ttadwrn, yr ail o'r mis hwn, cawsom adroudlad o awal Ambrose ar y Greadigaeth,yn y Neuadd Ddirwestol, gau gwmpeini o'r lit. 1 llywyda—T. Williams, Ysw., Goitre; ac o dan nawdd gweimdogion, beirdd, a llc-norion. Yr oedd un yn cyrneryd gwailh pob diwrnod, ac yu Ciinu darnau diwydoi ag oedd yn atebol iddi, megys Codiad yr Haul, Tyr'd foreu teg, Torlad y dydd, Y Ltew, Yr Alarch, &c. Yr oedd yn gyfarfod dydd- orol dros ben. Yr amcan oedd, dwyn yr Awdl i sylw. Y mae y bwriad gauddynt i ddwyn awdlau ein prif-feirdd allan yn y modd hwn.— GOHEBYIJU.

BLAENLLECHAU. Cyfarfodymadawol y Parch. L. Lake. Cynnaliwyd ef ar y 30ain cyf., yn*y lie uchod. D. Davies, Ysw., yn y gadair. Rhoddodd yr eglwys dysteb anrhyd- eddus i Mr. Lake ar ei ymadawiad. Derbyniodd hi o law Miss Davies. Ymadael o'i fodd y mae. Bwriada fyned i America. Yr oedd teimlad y cyf arfod, fel hefyd deimlad yr eglwys yn y lie, am ei gadw yn yr hen whtd. Anercbwyd y cyfarfod gan y cadeirydd, y cor, Mr. E. Thomas, y Parchedigion Rowlands, Atneraman; Evans, Cwmaman; Phillips (B), Blaenllechau; Lake (wedi derbyn y dysteb), Jones, Treorky; Evans, Bethel, Aberdar; Griffiths, Llantrisant; Morris, Pontypridd; a Morgans, Cwm- bach. Ysgrifenais adroddiad cytlawn o'r cyfarfod, ond deallwyf nad ydych arferol o gyhoeddi adrodd- iadau o'r fttth os byddant yn faith. Felly, gwell genyf ei gwtogi fy hun na'ch traiferthu chwi i wneud. Modd by nag, goddefwch i mi awgrymu fod teimlad y cyfarfod yn dangos yn eglur mai colled i'r Hen Wlad yw colli Mr. Lake, ac y bydd hyny yn ennill mawr i ryw ran o America. GOHEBYUD.

CROESOSWALLT. Tan.—Uydd Mercher diweddaf, Mawrth 30, rhwng un a dau o'r gloch y pryduawn, torodd tan allan mewn adeilad perthynol i'r Cambrian Railway Works. Ymddengys mai yn yr adeilad yma yr oeddynt yn arfer manufactro tar sheets i'r Cambrian Company, ac yr oedd yn cynnwys llawer o farilau o dar. Canfyddwyd y tan i ddechreu gan ddau fachgenyn, y rhai sydd yn gweithio mewn rhan arall o'r gwaith. Aethant yn uniongyrchol i ddweyd i'r Watchman, yr hwn a achosodd i'r whistle godi ei lief, yr hon yw yr offeryn i alw y gweithwyr at eu gwaith. Yr oedd yn awr giniaw ar y pryd. Danfonwyd am y fire engines, pa rai mewn ychydig fynydau a wnaethant eu hymddangosiad. Yr oedd y dwfr yn chwareu a'r fflamau, ond yn gwbl ofer, o herwydd yr oedd yr elfeu ddinystriol wedi cyflawni ei gwaith mor gyflym; a'r canlyniad oedd, i'r adeilad gael e. ddifa yn hollol mewn awr ar ol i'r tan ymddangos. Y mae y damage oddeutu £500. Nid ydys yn gwybod etto yr achos o'r tan. Cymdeithas Feiblau.-Cynnaliwyd cyfarfod y Sabbath diweddaf, Ebrill 3, yn y dref hon gan y gangen Gymreig o'r gymdeithas uchod, pryd y pregethwyd yn y boreu yn y gwahanol gapeli gan y .Parchn. Dr. Phillips, cynnrychiolydd y gymdeithas; E Williams, (A.), Dinas; John Ogwen Jones, B.A., (T.C.); a Joseph Hillier, (T.C.) Yn y prydnawn, ymgasglodd yr holl enwadau yn nghyd i gapel Seion, pryd y cafwyd araeth addysgiadol a buddiol gan Dr. Phillips ar waith a chynnydd y gymdeithas uchod. CymeroJd y Parch. Evans, Llanrhaiadr, gweinidog y Wesleyaid, yn ngliyda'r gweiuidogion a enwyd o'r blaen, ran yn y cyfarfod. Pregethwyd yn y gwahanol gapelydd y nos.—J. D.

BIRMINGHAM. Y CYSTADLEUWYR BWDDUGOL. Nos Lun, y 29 o Fawrth, cafwyd y cyfarfod olaf o res o gyfarfodydd da a buddiol iawn, os nad gwir bwysig mewn cysylltiad a dynion ieuaine sydd wedi dyfod o Gymru i drigiaDnu yn y dref fawr hon. Yr ydym yn eyfeirio at gyfarfodydd Cymdeithas Llen- yddol Wheeler Street. Yn y ddau gyfarfod olaf, cynnygid gwobrau am yr areithio, darllen, adrodd, ac ysgrifenu llythyrau goreu. Rhoddwn yma ger- bron enwau y cystadleuwyr buddugol yn y ddau gyfarfod. Y cyfarfod cyntaf.-Adrodd, goreu Mrs. James Teg yw nodi fod y foneddiges hon w<di gwasanaethu y gymdeithas yn ddyfal a chlodus. Ail oreu Mr. Thomas James. Darllen, goreu Mr. Evan Lewis. Arcithio. Mr. David Lloyd. Yr ail gyfarfod.—Adrodd, Mr. Richard Edwards. Darllen Mr. Evan Lewis. Areithio, Mr. William James. Rhoddodd beirniadaeth Mri. Edwards a Morgans yn y cyfarfod cyntaf, a Mri. Jones ac Edwards yn yr ail, berlfaith foddlonrwydd. Sonir am godi dosbarth i ddysgu gramadeg. Beth well? ERYR GLAN LLYFNWT.

LLANOVER. Model o bentref.— Yr oedd yn arferol o fod yn y pentref bychan hwn dri o dafarndai; yn bresenol, nid oes gymaint ag un yma! Mae Dirwest yn flodeuog. Arglwyddes Llanover(Gwenynen Gwent), sydd yn flaenllaw gyda'r achos da. Da genyf hysbysu fod y Parch. Robert Thomas, gweinidog yr Annibynwyr, yn cydweithio o galon gyda'r gwaith. G OHitBYDD.

ELIM, CWMBRAN. Cynnaliwyd cyfarfod dyddorol iawn yn y lie uchod ar y dydd olaf yn Mawrtb, er cyflwyno tysteb i'r Parch. Roderick Lumley ar ei ymadawiad i fugeilio yr eglwys yn Bwlchytfridd. Y mgasglodd y rhan luosocaf o'r gweinidogion o wahanol enwadau i ddangos y parch mwyaf diffuant iddo fel cyfaill ac fel brawd teilwng yn y weinidogaeth. Darllen wyd anerchiad iddo gan y diacon, a chyflwynwyd anrheg iddo gan un o foneddigion y gymydogaeth. Yr oedd teimladau yr eglwys yn ddryll og iawn oblegid ei ymadawiad, ac felly yr oedd eiddo Mr. Lumley. Dywedwyd yno gryn lawer am ei ddidwylledd te. cyfaill, a'i gymeriad ditrycheulyd fel. gweiuidogl VARTEO, MYNWY.—Nos Sul diweddaf, bu y Parch. Jason Jenkins, Pontyp ol, yn yr eglwys Annibynol a ymgyferfydd yn y He uchod yn preg- ethu y bregeth angladdol ar ol diweddar briod y Parch. D. M. Davies, gweinidog y lie. Daeth yn nghyd dyrfa luosag ar yr achlysur, a phregethodd Mr. Jenkins gyda'i fedrusrwydd arferol. Er fod y Parch Jason Jenkins wedi bod yn gweinidog.Letha yn mysg y Saeson am y 15 ml. diweddaf, nid yw wedi colli dim o'i 1elusder fel pregethwr Cymteig. Buasai wrth yr un gorchwyl yn New Inn, lie y gweinidogaetha tad yr ymadawedig, sef y Parch. D. Davies, y Saboath blaenorol. Dylaswn ddweyd pan yn ysgrifenu hanes yr angladd, ddarfod i'r pi rthyn- asau ymddiried y trefniadau yn hollol i law Mr. Jenkins. EBENEZER, ABERDAR.—Cynnaliwyd cyfarfod blynyddol y Gymdeithas Genadol yn y capol uchud. Gweinyddwyd gan y Parch. T. Johns, Llanelli, a'r Parch. J. K. Kilaby Jones. Caagl- wyd JE46 3s. 8C.-CVFAILL.

a enwyd enw un boneddwr (Mr. Hughes, yr Ar- graffydd), yr hwn oedd yn bresenol yn y festri, a'r hwn yn sicr oedd yn rhwym o syrthio i mewn a'r farn a amlygwyd gan y mwyafrif niawr yn y festri.' I Dywedni Mr. R. M. Richards ei fod wedi gofyn y cwcstiwn er mwyn hyfford^iad iddo ef ei hun yn unig, ac heb yn wybod i'r Parch. Evan Lewis na Mr. Hugh Roberts. Yr oedd yn ddymunol iawn i'r mater gael ei eglurhau.' Yn awr, dyna ni wedi rlioddi o flaen ein darllen- wyr gyfieithiad mor deg ag a allem o'r adroddind o'r hyn a gymerod-J le yn y Board of Guardians yn nghylch etholiad y Guar,lians newyddiou. Fe welir mai y prif siaradwyr ydcedd y Parch. Evan Lewis a'r boneddwr o Gaerynwch; ac mai yr hyn a boenai y boneddigion hyny mor fawr ydoedd, fod enw v Parch. Evan Lewis wedi ei adael allan o blith y Guardians etholedig. lihaid cydnabod mai tro digon gwael ydoedd hyny, ac y dylasai fod gan y plwyfol- ion fwy o barchedigaeth i'w parchedig benaeth ysbrydol, na'i fwrw alian fei y gwnaed gyda chyn lleied o seremoni. Ond pan gofir sut y tiodd pethau allan yn y festri, ar ol pasio y penderfyniad y cyf- eirir ato n.or deimladwv gan y liector, y mae yn bosibl fod rhywbeth i'w ddweyd o blaid y plwyfol- ion. Gwyr y rhai a ddarllenasant hanes y ddwy festri ddiweddar, na feddyliodd neb o'r piwyfolion, pan oedd y cwestiwn o ddewis Guardians o flaen y cyfarfod, y buasai y Rector yn y diwedd yn troi yn gymaint gwrthwynebwr iddynt; ac y buasai yn gwneud cais mor benderfynol i'w hamddifadu o hawl ag yr oeddyut oil wedi bod, er's rhai wythnos- au, yn meddwl nid yehydig am y dull mwyaf effei thiol i wneud defnydd o boni, drwy ethol un o leiaf yn Warden y plwyf ag a fuasai yn cadw llygad lied agored, fel ymddiriedolwr yr hen Farian mawr, ar weithrediadau ei gydymdliriedolwyr, ac na chawsai pethau eu cario allan yn y dylodol mor iinochrog ag y gwneid er's rhai blynyddau yn ol. Ond pan ddaeth y 'troed clwb' i'r golwg, fe newid- iodd hyny gryn dipyn ar bethau. TybioJd ami un wedi hyny, os oedd y liector yn rnyned i ddefnyddio yr hyn a alwai yn hawl' i roddi screw arnynt liwy, y buasai agos mor deced iddynt hwythau ddelnyddio eu hawl i roddi tipyn o 'screw' arno yntau. A'r canlyniad fu, mai y liector a gafodd ueim'o oddi- wrtb effeithiau y 'screw' yn gyntaf! lilioddwyd tro bychan, tyner, araf deg, diniwaid-na feddyliodd y Rector, na'r boneddwr talentog o Gaerynwch, am foment, fod y 'screw' wedi symud o gwbl, nes y cawsant allan un bore, er eu syndod, fod y Rector wedi ei screwio allan o blith Guardians y plwyf, ac Argraffydd y DYlm wedi ymddolenu i fewn yn ddi- drwst i lanw ei Ie! Wei, wel, nid oedd oim help am dani, na dim i'w wneud ond cydgwyuo yn otidus wrth y bwrdd, oblegid 'ei 1° nid edwyn efe mwy yno am un flwyddyn o leiaf! Ond a oedd y Parch. Evan Lewis, a'r boneddwr o Gaerynwch, yn meddwl mewn gwiriontdd, lod rhyw rym o gwbl yn y penderfyniad a wnaed yn y festri y eyfeirient ati mor deimladwy? l'wy oedd yn dadlu mor egniol yn yr ail festri, yn erbyn darllen y penderfyniadau a basiwyd yu y festri liatnorol, ac yn haetu mai parhad oedd yr ail i'r gyntaf, ac nad oedd dim ar iawr yn y cotnodau i'w darllen? Onid y Parch. Evan Lewis ei hun oedd y gwrhwnw? Pa sawl gwaith y dywedodd efe nad oedd y cofnodau wedi eu cwhlhau, na'u harwyddo gan y cadeiryuu, ac felly nad oedd ynddynt ddim grym? Yr oedd dadludydd Gwener. Mawrth 25, yu uahenderfyniad- au y festri a gynnaliwyd dydd Gwener, Mawrth 18, yn ddigon teg, gellid meddwl, pan oedd hyny yn gwasanaethu rhyw ddyben neiliduol i'w blaid ef ei hun; ond crbyn dydd Iau, Mawrth 31, yr oedd y gwynt wedi troi, ac yr oedd mor deg cwyno y pryd hwnw a synu fod yn mhlith y persouau a enwyd i fod yn Guardians enw un oedd yn bresenol yn y ieatri, a'r hwn yn sier oedd yn pledgio ei hunan i syrthio i mewn i farn y mwyafrif! Os oedd cof- nodau a phenderfyniadau y festri gyntaf heh eu harwyddo pan gynnelid yr ail, ac felly yn ddirym, pa bryd tybed y cawsant eu harwyddo, ac y rhodd- wyd grym yndilynt? A arwyddwyd hwy, tybed, o gwbI: Os nad oeddynt wedi cael eu haiwyddo. paham y dysgwyliai y Rector i Mr. William Hughes syrthio i fain y mwyafrif, oblegid pa rym oedd efe yn ei ddysgwyl oedd yn hono? Nid oedd dim grym ynddi yn y festri, ond O! lei y dymunasai fod grym ynddi yn y Board of Guardians, pau welai mai dyna y tro olaf am flwyddyn, o leiaf, y byddai ganddo ef hawl i eistedd yuo! Yn wir, yr oedd plwyfolion Dolgellau yn llygad eu lie yn mynu newid ychydig ar y 'custom yn y mater hwn. Yr oedd y Rector yn dadlu yn ddoniol yn y festri fod ei waith ef yn penodi Wardeniaid am y tair blynedd diweddaf ei hunan, yn gwneud i fyny mewn rhan fod y custom y pi wyf yn rhoddi yr hawl i ddewis Ward- eniaid yn hollol iddo ef. Ni buasai yn un syndod, yn mlien rhyw bedair blynedd etto, pe gwelsid yr un gwr yn sefyll i fyny mor dalog mewn rhyw festri i ddadlu fod ganddo ef bawl i fod yn Guardian, am ei bod yn 'gustom' iddo fod er pan y daeth yn Rector y plwyf! Mae y custom' hwnw yn awr wedi ei dori, beth bynag; ac hwyrach, tra y parha efe yn ei ysbryd presenol. y canfydda hefyd mai 'custom' tra auhawdd ei roi or neilldu fydd y 4 custom' o beidio dewis y Rector yn Guardian.